Si el cuco no [viene / canta] el 3 de abril → mal augurio

Paremiotipo: Si el cuco no [viene / canta] el 3 de abril → mal augurio

Criterios de búsqueda

- Cronología > fecha fija > 3 de abril

- Ámbito temático general > animales (menos los de pastoreo) > cuco + augurio > mal augurio

Comentario

Que no llegue el cuco o se le oiga cantar entre marzo y abril, como anunciador de la primavera, se considera signo de mal augurio. Son muy numerosos los refranes que aluden a ello, tal como señala Pedrosa (2010: pp. 38-39). Los distribuimos en cuatro paremiotipos secundarios (subparemiotipos) según la implicación genérica de los meses de marzo y abril, así como de un par de fechas especialmente socorridas en nuestro corpus: el 3 de abril y el 9 de abril.

La búsqueda correspondiente al 3 de abril ofrece doce resultados, de los cuales dos no geolocalizados (uno en catalán y otro en portugués). Cuando no viene el día esperado, se cree que se ha muerto, que está pa morir, que se ha perdido, que ha sido encarcelado (concretamente en Francia, según dos ejemplos del catalán), que se ha ido a otras tierras a vivir, o bien que presiente un mal verano. Añadimos tres variantes en las que la mención al 3 de abril se combina con la del día 8 de dicho mes.

Véase José Manuel Pedrosa (2010), "Paremias, creencias, ritos. Los augurios del cuco", José Enrique Gargallo, coordinador (con la colaboración de Maria-Reina Bastardas, Joan Fontana i Tous y Antonio Torres Torres), Paremiología romance. Los refranes meteorológicos. Barcelona: Publicacions i Edicions de la Universitat de Barcelona, pp. 33-49.

Relación de refranes

- Lo cucuc, | si a tres d'abril no ha vingut, | o bé és mort o bé és perdut (catalán)

- Si a 3 de abril [/] no me beis benir, [/] u estoi muerto [/] u pa morir (aragonés)

- Si a tres d'abril | el cucut no canta, | digueu que és mort | o és pres a França (catalán)

- Si el 3 d'abril [/] lo cucut no ha cantat, [/] és mort i enterrat (catalán)

- Si el cuco no canta [/] pal tres de abril, [/] o se ha muerto, o ha ido [/] a otras tierras a vivir (castellano)

- Si el cucut | el tres d'abril no fa xiu xiu, | o és pres, o no viu, | o sent l'estiu (catalán) [no geolocalizado]

- Si el cucut | pel tres d'abril no canta a Espanya, | és pres a França (catalán)

- Si el tres d'abril el cu-cut no fa piu-piu, o és pres o no és viu o bé sent mal estiu (catalán)

- Si el tres d'abril | el cuquello no ha vingut, | o s'ha mort o s'ha perdut (catalán)

Variantes del paremiotipo

- A 3 de abril / el cuclillo ha de venir; / y si no viniere el 8, / o es preso o es morto (castellano)

- A los tres días de abril, el cuclillo ha de haber vuelto; si no ha llegado a los ocho, o lo cogieron o ha muerto (castellano)

- A três d'Abril o cuco há-de vir[,] e se não vier até oito, está preso ou morto (portugués) [no geolocalizado]