Arco iris → [consejo para los boyeros]

Paremiotipo: Arco iris → [consejo para los boyeros]

Criterios de búsqueda

- Meteorología > arco iris > arco iris

- Ámbito temático general > Animales de pastoreo, ganado, labores pecuarias > buey

Comentario

Reflejo de una sociedad donde las labores de labranza se hacían con yuntas de bueyes son la serie de refranes que unen, a la presencia del arco iris, la predicción meteorológica de modo indirecto: aconsejando a los boyeros o bien que desunzan los bueyes pues el mal tiempo impedirá continuar con la labor o, al contrario, que los unzan pues se predice buen tiempo. Algunos refranes presentan el consejo con forma imperativa (dirigido al boyero); otros, con forma de constatacion (el arco iris echa al boyero del campo, o similares). Con los criterios de búsqueda indicados se recogen treinta refranes, de los cuales veintidós geolocalizados. Los ocho no geolocalizados son cuatro occitanos, dos gallegos, uno castellano y uno portugués. Se trata de refranes únicamente del ámbito ibérico, pero no representados en asturiano o en catalán, y del ámbito occitano, predominantemente de la zona occidental.

Un número significativo de refranes responde a una forma bimembre con predicciones opuestas en el caso de que el arco iris aparezca de mañana o de tarde.

Véase José Enrique Gargallo Gil (2006): "Quan surt la ratlla de Sant Martí... Refranes romances del arco iris, meteorología y cultura popular",  Quaderni di semantica, XXVII, 1-2/06 (Studi in onore di Mario Alinei), pp. 301-319.

Relación de refranes

- Arcancièl dau [deu] matin [/] boèir sigue ton camin [/] arcancièl dau [deu] dessèir [/] mete tes [tos] beus [bueus, buòus] sus lo fumèir (occitano)

- Arcancièl deu matin [/] boèir seguís ton camin [/] arcancièl de la serada [/] boèir dèisha ton agulhada (occitano)

- Arcancièl deu matin [/] boèir seguís ton camin [/] arcancièl deu dessèir [/] boèir tòrna-te [torna-te] enrèir (occitano)

- Arcano del sèr [/] Boto lous biòus en leser; [/] Arcano del mati [/] Boto lous biòus en chami (occitano) [no geolocalizado]

- Arco al levante, no te espantes; arco al poniente, desunce y vente (castellano)

- Arco da velha direito ao poente, solta os bois e vente (portugués)

- Arco da vella ó poñente, solta os bois e vente (gallego) [no geolocalizado]

- Arco da vella ó raiante ¡ei, boi! ¡ei, para adiante! (gallego) [no geolocalizado]

- Arco da vella pó poniente, recolle os bois e vente; arco da vella pó raiante, afálalle ós bois pa diante (gallego)

- Arco iris al Poniente, suelta los bueyes y vente (castellano)

- Arco iris al Poniente; amarra la yunta y vente (castellano)

- Arco iris por levante, / levanta el tiempo al instante; / arco iris por poniente, / coge los bueyes y vente (castellano)

- Arco iris por Levante, cuando lo veas, no te espante; mas si lo ves por Poniente, coge los bueyes y vente (castellano) [no geolocalizado]

- Arco iris por poniente, recoge los bueyes y vente (castellano)

- Arco-íris contra a serra, chuva na terra; arco-íris contra o mar, tira os bois e põe-te a lavrar (portugués) [no geolocalizado]

- Arcolan deth ser trè eth boatèr deth peisheder (occitano aranés)

- Cuando vieres el arco (iris) hacia Ledesma, desuñe los bueyes y vete a la aldea, o a la taberna (castellano)

- L'aclo de la serado [/] Met lou bouiè à l'arado; [/] Aquelo del mati [/] Lou-n sort al vesperti (occitano) [no geolocalizado]

- L'arcada deu matin [/] tira lo boèr de peu camin [/] l'arcada deu dessèir [/] tira lo boèr de peu carrèi [carrei?] (occitano)

- L'arcan deu maitin [/] mena le boèr a dromir. [/] L'arcan de la vrespada [/] mena le boèr a la laurada (occitano)

- L'arcancièl deu matin [/] tira lo boèr de peu camin [/] l'arcancièl deu sera [/] bèth temps espera [espèra] (occitano)

- L'arcanèla de la matinada [/] bòta lo boièr a la palhada [/] l'arcanèla de la vesprerada [/] bòta lo boièr a l'arada (occitano)

- L'arcoulan de la maitiado [/] Tiro lou bouè de la laurado; [/] L'arcoulan dóu sèr [/] Tiro lou bouè dóu pechedè (occitano)

- L'arcoulan dóu sè [/] Tiro lou bouè dóu pechedè (occitano)

- L'arquet dal mati [/] Dis al bouiè: vai-t'en dourmi (occitano) [no geolocalizado]

- L'arquet del matin [/] fai le lèit e torna(s)-i [/] l'arquet de soerada [/] fa tornar el boièr a la laurada (occitano)

- Lou bèl de mati [/] Plèjo al vesperti; [/] Lou bèl de la serado [/] Met lou bouiè à l'arado (occitano) [no geolocalizado]

- Quan l'arc de Sent Martin ei devant [/] torna-te'n boèr entau camp [/] quan l'arc de Sent Martin ei darrèr [/] torna-te boèr entau costèr (occitano)

- Quand l'arquet se para le maitin [/] plega les julhes [las julhas] [/] e vai-te'n dormir [/] quand se para lo vesprada [/] boièr podètz anar a la lhaurada [laurada] (occitano)

- Se o arco da vella está para o poñente, ceiba os bois e vente; se está para o raiante, fala os bois para diante (gallego)